شب قدر شبی است که مقدرات انسان در طی سال در آن رقم می‌خورد و به نوعی شب اندازه گیری است؛ بنابراین اهمیت شب قدر عمدتاً از این جهت است.
البته غیر از آن شب قدر شبی است که ولایت امیرالمومنین(ع) و روح ولایت در آن شب ابلاغ شده و این مسئله هم اهمیت شب قدر را مضاعف می‌کند.
حقیقت شب‌های قدر
در روایت معصوم علیه السلام می‌فرماید: مَن عَرَفَها حَقّ مَعرِفَتها اَدرکَ لَیلة القدر؛ و دلیل اینکه نام حضرت زهرا سلام الله علیها را فاطمه نهادند اینطور عنوان شده که: «سُمّی فاطمه لانّ الخلق فُطمُوا من کُنه معرفتها» و نام فاطمه را فاطمه نهادند برای اینکه آفریدگان بریده شدند از کنه معرفتش؛ و البته کسی که معرفت پیدا کند به مقام شامخ فاطمی مثل این است که شب قدر را درک کرده است.
حال چطور لیلة القدر قابل ادراک نیست؟ خدا به پیامبر صلی الله علیه و اله می‌فرماید انا انزلناه فی لیلة القدر و ما ادراک لیله القدر.
تو چه می‌دانی لیلة القدر چیست؟ حقیقت وجود فاطمه هم پنهان است و کنه ذات فاطمه قابل معرفت نیست. این شباهت مقام فاطمی با قضیه لیلة القدر در این است که هر دو یک کنز مخفی هستند.
ما می‌خواهیم بگوییم که لیلة القدر یک آمیخته‌ای است از مراتب توحید (همان مقدراتی است که برای انسان در شب قدر اتفاق می‌افتد) و مراتب ولایت که تجلی مراتب ولایت در ولایت امیرالمومنین علیه السلام و در مقام فاطمه سلام الله علیها است.
عده‌ای از خواص خلق که اهل بیت علیهم السلام هستند می‌دانند که لیلة القدر چیست و مقام فاطمه را هم درک می‌کنند، امّا این طور نیست که بقیه مردم درک کنند.
بله، معرفت ذات مطهر فاطمه زهرا ذو مراتب است. عده‌ای بخشی از آن را درک می‌کنند، عده‌ای معرفت و درکشان عمیق‌تر است و من معتقدم هر مقداری که مقام فاطمه زهرا سلام الله علیها را درک کنند به همان مقدار لیلة القدر را هم درک کردند. (البته این اعتقاد شخص من است)
البته این سوالی که شما پرسیدید منبعش علامه حسن زاده آملی دام ظله هستند. ایشان روایتی را از پیامبر صلی الله علیه و آله و از امام صادق (علیه السلام) نقل می‌کنند که حقیقت لیلةالقدر حضرت زهرا (سلام الله علیها) هستند.
آیت الله حسن زاده آملی مطلبی را در کتاب «فصّ عصمتیه» نقل می‌کنند و می‌فرمایند که در لیلة القدر، «لیلة» یعنی «فاطمه» و «قدر» یعنی «الله»، لیلة القدر یعنی فاطمه زهرا (سلام الله علیها)؛ و البته این‌ها همه نیازمند تفسیر خاصی است که فقط از عهده انسان‌هایی همچون آیة الله حسن زاده آملی و بزرگان مکتب ما بر می‌آید.
در همان کتاب علامه حسن زاده آملی می‌فرمایند: در تفسیر فرات کوفی (به اسناد معنعن یعنی سلسله سندش درست است) امام صادق (علیه السلام) در تفسیر سوره قدر فرمودند که در انا انزلناه فی لیلة القدر. لیلة فاطمه است و قدر الله است؛ و فاطمه را آنسان که حق اوست باید شناخت. کسی که فاطمه را آن طور که حق اوست شناخته است همانا لیلة القدر را درک کرده است.
اجمالاً توجه و التجا به ذیل عنایات ائمه هدی به عنوان رکنی که قرین قرآن است و از هم جدا نمی‌شوند بسیار مهم است و لیلة القدر ما را طور دیگری رقم می‌زند.
پیوستگی بین تکوین عالم و ولایت امیرالمومنین علیه السلام
در کتاب معانی الاخبار درباره شان نزول سوره قدر از امام حسین (علیه السلام) سوال می‌کنند و ایشان می‌فرمایند چقدر مشخص و واضح است فضل این سوره نسبت به سور دیگر.
راوی می‌پرسد که چرا این برتری وجود دارد؟ حضرت می‌فرمایند:، زیرا که ولایت امیرالمومنین هم در این شب نازل شده. راوی می‌گوید عرض کردم آیا در لیلة القدر این اتفاق افتاده؟ حضرت می‌فرمایند: بله.
راوی می‌گوید این لیلة القدر همان لیلة القدری ست که در ماه رمضان است؟ فرمودند: بله و مقرر شده در آن شب سماوات و الارض و هم ولایت امیرالمومنین علیه السلام.
یعنی طبق این روایت یک پیوستگی بین تکوین عالم و ولایت امیرالمومنین وجود دارد. (البته سند این روایت هم خوب است)
پس شب قدر از این جهت اهمیت دارد که هم قرآن در آن نازل شده است هم شبی است که مقررات انسان‌ها در آن رقم می‌خورد، هم شبی است که ولایت امیرالمومنین در آن تقدیر شرط است و هم شبی است که هر کس مقام فاطمه را درک کند فضل شب قدر را درک کرده است.
ما می‌خواهیم بگوییم که لیلة القدر یک آمیخته‌ای است از مراتب توحید (همان مقدراتی است که برای انسان در شب قدر اتفاق می‌افتد) و مراتب ولایت که تجلی مراتب ولایت در ولایت امیرالمومنین علیه السلام و در مقام فاطمه سلام الله علیها است.
یک نکته قابل توجه
قرآن می‌فرماید: ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم در صورتی که ما می‌دانیم نزول قرآن طی سال‌ها اتفاق افتاده است. پس قرآن دو نزول دارد نزول دفعی و نزول تدریجی، نزول قرآن در سنوات را نزول تدریجی و نزول آن در شب قدر را نزول دفعی می‌گویند و طبق ۲ آیه قرآن: «شهر رمضان الذی انزل فیه القرآن» و «انا انزلناه فی لیلة القدر» معلوم می‌شود که نزول دفعی قرآن در شب قدر اتفاق افتاده است.
به جهت آیات و روایات فراوانی که داریم لیلة القدر هر سال در ماه رمضان تکرار می‌شود. البته ما نمی‌دانیم که کدامیک از شب‌های ۱۹ و ۲۱ و ۲۳ است (احتمال ۲۳ بیشتر است). ولی این نیست که بگوئیم فقط همان سالی که قرآن بر پیامبر نازل شده لیلة القدر است.
پس شب قدر از این جهت اهمیت دارد که هم قرآن در آن نازل شده است هم شبی است که مقررات انسان‌ها در آن رقم می‌خورد، هم شبی است که ولایت امیرالمومنین در آن تقدیر شرط است و هم شبی است که هر کس مقام فاطمه را درک کند فضل شب قدر را درک کرده است.
شب قدر و توسل به امام حسین علیه السلام:
می‌دانیم که شب قدر اعمالی دارد و یکی از آن‌ها زیارت امام حسین (علیه السلام) است.
یک مطلبی را نقل می‌کنند از قول آیة الله شاه آبادی (ره): یک فردی که پای منبر ایشان می‌رفته خواب اهل دوزخ را می‌بیند که گرفتار هستند و وضع خوبی ندارند تا این فرد را می‌بینند به او می‌گویند که یک ذکری به ما بگو که ما با گفتن آن از اینجا خلاص شویم.
این شخص می‌گوید که من در همان خواب آمدم خدمت آقای شاه آبادی گفتم اهل دوزخ چنین حرفی زدند. آقا فرمودند بروید و به ایشان بگویید، بگویند «یا حسین». وقتی آن شخص به دوزخیان این پیغام را می‌رساند آن‌ها اوضاعشان بهتر می‌شود.
این شخص می‌گوید از خواب بیدار شدم. خدمت آیة الله شاه آبادی رسیدم و خواب را برای ایشان تعریف کردم. ایشان فرمودند بعید نیست که یکی از اسماء اعظم الهی ذکر یا حسین باشد؛ بنابراین یا حسین گفتن هم ذکر است، چون امام صادق (علیه السلام) فرمودند و نحنُ اسماء الله الحسنی؛ بنابراین یا حسین مثل نام سایر ائمه نامی است که از اسماء الله الحسنی است.
امام صادق (علیه السلام) به سدیر می‌فرمایند‌ای سدیر آیا تو هر روز جد ما حسین را زیارت می‌کنی؟ می‌گوید نه
آیا هر هفته زیارت می‌کنی؟ می‌گوید نه.
آیا هر ماه زیارت می‌کنی؟ می‌گوید نه.
آیا هر سال زیارت می‌کنی؟ سدیر می‌گوید گاهی سالی یک بار زیارت می‌کنم.
پس در این شب التجا به مقام ربویی که اصل است و این التجا با توجه به ذیل عنایات فاطمی و با توجه به ذیل عنایات امیرالمومنین و با توجه به ذیل عنایات سایر ائمه هدی علیهم السلام مخصوصاً امام حسین (علیه السلام) تأثیر کامل خواهد داشت.
می‌فرماید تو بر جد ما حسین جفا می‌کنی. تو می‌توانی هر روز و شب‌های جمعه چندین بار جد ما را زیارت کنی. سدیر می‌گوید: فاصله ما با مزار امام حسین (علیه السلام) فاصله زیاد است. چطور امکان دارد؟
حضرت می‌فرمایند: بر پشت بام برو و به راست و چپ خود نگاه کن و رو به قبله دست‌ها را بالا ببر و بگو: «السلام علیک یا اباعبدالله الحسین. السلام علیک و رحمة الله و برکاته» این زیارت برای شما نوشته می‌شود؛ بنابراین در شب قدر این توسل به امام حسین علیه السلام بر مقدراتی که قرار است برای انسان رقم بخورد خیلی تأثیر دارد.
پس در این شب التجا به مقام ربویی که اصل است و این التجا با توجه به ذیل عنایات فاطمی و با توجه به ذیل عنایات امیرالمومنین و با توجه به ذیل عنایات سایر ائمه هدی علیهم السلام مخصوصاً امام حسین (علیه السلام) تأثیر کامل خواهد داشت.
سوال: با این اهمیتی که برای شب‌های قدر فرمودید بهترین دعایی که از معصومین رسیده چیست؟
درخواست عافیت و سلامتی بسیار سفارش شده که در این شب‌ها بخواهید. یا همان دعای بعد از فریضه ماه رمضان (اللهم ادخل علی اهل القبور...) خیلی جامع است؛ و البته خود دعای جوش کبیر هم که همه چیز در آن هست؛ و چیزی که در ماه رمضان خیلی اهمیت خاص دارد رفع کدورت‌ها بین خود و دیگران است که سفارش شده است مثل صله رحم. همانطور که در خطبه شعبانیه بسیار به مصداق‌های آن اشاره شده است.
البته این‌ها مقدمات شب قدر است مخصوصاً ما متدینین در بحث قطع رحم گاهی افراط می‌کنیم و این خلاف شرع است؛ و می‌دانیم که صله رحم آبادانی می‌آورد و قطع رحم آبادانی را از بین می‌برد و روزی و عمر را کم می‌کند؛ و اگر کسی به این مسائل اهتمام داشته باشد شب قدر متمایزی خواهد داشت.
منبع: صداوسیما