دلش در صفوف نماز دخترک‌های تازه مهمانِ خدا در حسینیه امام خمینی جا مانده. دلش می‌خواست می‌توانست دست «آلاء» را بگیرد و به آن جمع پرشور و نشاط ببرد تا جشن فرشته‌ها در حضور مهربان‌ترین رهبر دنیا، با حضور یک عروسک ایرانی اسلامی، قشنگ‌تر و باشکوه‌تر شود. برای «زینب حیدری»، بانوی طلبه ۳۹ ساله خوزستانی که امروز به‌عنوان یک عروسک‌ساز خلاق و موفق شناخته می‌شود، آرزوها و رویاها همیشه انگیزه حرکت و تلاش بوده. نمونه‌اش، طراحی و ساخت عروسک‌های ایرانی اسلامی «آلاء» و «علا» که تحقق رویاهای کودکی او در دهه ۶۰ و سال‌های موشک و بمباران است و بعد از ۳۰ سال، فرصت دوباره زندگی کردن در روزگار کودکی را به او هدیه داده.
در روزهایی که هنوز کام همه از برگزاری جشن فرشته‌ها در محضر رهبر انقلاب، شیرین است و همه‌جا صحبت از اهمیت این قبیل کارهای زیبای فرهنگی برای ترویج مقوله حجاب و نماز در میان فرزندان این آب و خاک است، به سراغ این بانوی دغدغه‌مند رفتیم تا برایمان از یک راهِ رفته در این مسیر بگوید؛ از تجربه ارزشمندش در خلق عروسک‌های ایرانی اسلامی...
وقتی عروسک‌های پلاستیکی دهه 60 به من ایده داد!
«عروسک‌های پلاستیکی، یکی از خاطره‌های مشترک بچه‌های دهه ۶۰ بود؛ عروسک‌های بی‌کیفیتی که با آن زوائدی که داشتند، همیشه حس ناخوشایندی به بچه‌ها می‌داد. اگر هم خیلی پیشرفته می‌شدند، نهایتاً چشم‌هایشان باز و بسته می‌شد. اما همان هم، بعد از مدتی تبدیل به سوهان روح دیگری برای ما می‌شد چون به مرور، یکی از چشم‌های عروسک، باز می‌ماند و آن یکی، بسته می‌شد. همه اینها باعث شد خاطره خیلی بدی از آن عروسک‌ها در ذهن من ثبت شود.»
باید دهه شصتی باشی تا حس «زینب حیدری» از در دست گرفتن آن عروسک‌های زائده‌دار و غصه کودکانه‌اش از معیوب شدن سریع آنها را درک کنی. دخترک رؤیاپرداز آن سال‌ها البته اصلاً میانه‌ای با بچه‌های پرتوقع امروزی نداشت و آنچه از عروسکش انتظار داشت، فقط یک حس خوب بود: «اصالت من، به دشت آزادگان در استان خوزستان برمی‌گردد. جنگ که شروع شد، ما و خیلی‌های دیگر به شهر بهبهان کوچ کردیم. بعد از چند سال زندگی در این شهر، ازآنجاکه پدرم طلبه بود، به شهر قم رفتیم و مجاور حضرت معصومه (س) شدیم. در قم که ساکن شدیم، ۵ ساله بودم اما خوب یادم است خانم‌های همسایه با لباس‌های قدیمی بچه‌ها، پیراهن و شلوار کوچک می‌دوختند و داخلش را با پنبه پر می‌کردند. بعد با پارچه چلوار، یک صورت برایش درست می‌کردند، اجزای صورت را روی آن نقاشی و بعد، گلدوزی می‌کردند و این می‌شد عروسک. من خیلی دوست داشتم یکی از آن عروسک‌های دست‌دوز ساده و نرم داشته باشم اما هیچ‌وقت این اتفاق نیفتاد. درواقع من دوست داشتم عروسکی داشته باشم که جنسش اذیتم نکند و نرمی و زیبایی‌اش طوری باشد که واقعاً حس مادری به من بدهد.»
عکس، تزیینی است
کاش حوزه علمیه در زمینه ساخت عروسک ایرانی اسلامی، ورود کند
«آرزوی درست کردن یک عروسک زیبای نرم و انعطاف‌پذیر، از کودکی با من بود. با توجه به تربیت خانوادگی و فضای زندگی‌ام در شهر قم که با دین و حجاب عجین بود، کم‌کم یک ویژگی دیگر هم به عروسک موردعلاقه‌ام اضافه شد؛ دوست داشتم آن عروسک نرم و زیبای محبوبم، رنگ و بوی فرهنگ ایرانی اسلامی هم داشته باشد. گذشت تا اینکه بزرگ شدم، ازدواج کردم و به سرزمین مادری‌ام برگشتم و در شهر اندیمشک ساکن شدم. چند سال بعد، در حالی که یک فرزند داشتم، تحصیل در حوزه علمیه را شروع کردم و این، شروع اتفاقات جدیدی در زندگی من شد.
با همان پس‌زمینه ذهنی، شروع به بررسی کردم و متوجه شدم با اینکه حوزه به‌درستی در زمینه‌هایی مثل بازی‌های رایانه‌ای ورود کرده اما متاسفانه در زمینه‌های هنری مثل عروسک‌سازی فعالیتی ندارد. شاید من هم ضرورت این کار را آنچنان که باید، درک نمی‌کردم تا اینکه حدود ۸ سال قبل به‌عنوان پیش‌نماز به مدارس دخترانه رفتم. آنجا شاهد بودم دختران مقطع ابتدایی خیلی به نماز و حجاب علاقه دارند اما وقتی وارد زندگی کودکانه آنها می‌شدم، می‌دیدم روی لوازم تحریر، کیف و سایر وسایلشان، پر از عکس‌های باربی و السا و آنا و... است که هیچ سنخیتی با فرهنگ اسلامی ایرانی ما ندارد.
عکس، تزیینی است
این موضوع خیلی ذهنم را مشغول کرده بود. یک روز، یکی از فرمایشات حضرت آقا در ذهنم جرقه زد. آنجا که فرمودند: «هرجا که قرار گرفته‌اید، همان‌جا را مرکز دنیا بدانید و آگاه باشید که همه کارها به شما متوجه است.» با خودم گفتم: من الان که به مدارس دخترانه رفت‌وآمد دارم، در مرکز جهان قرار دارم. باید به سهم خودم، کاری برای این بچه‌ها انجام بدهم. اینطور بود که انگشترم را فروختم و کلی پارچه نمدی در رنگ‌های مختلف، انواع لوازم تحریر و وسایل تزیینی خریدم تا ایده‌ای که به ذهنم رسیده بود را اجرا کنم. خواهر همسرم هم با اینکه دو فرزند کوچک داشت، هفته‌ای یک روز از اهواز به خانه ما در اندیمشک می‌آمد و با هم محصولات هنری درست می‌کردیم. با استفاده از نمد، عروسک دخترک‌های زیبای باحجاب درست می‌کردیم و آنها را روی دفترچه خاطرات می‌چسباندیم. یا این ایده را به صورت سرمدادی اجرا می‌کردیم.
اوایل این محصولات هنری را به‌عنوان هدیه به بچه‌ها می‌دادم و آنها هم خیلی خوششان می‌آمد اما از یک جایی به بعد، مدارس اندیمشک از کار ما استقبال و دعوت کردند این محصولات را در قالب نمایشگاه در مدارس به نمایش و فروش بگذاریم. تازه آنجا بود که فهمیدم چقدر جامعه ما به محصولات هنری با درون‌مایه حجاب نیاز دارد.»
عروسک «آلاء» با لباس محلی اقوام ایرانی
وقتی عروسک روسی را ایرانیزه کردم!
برای مادر فعال داستان ما، این تازه شروع ماجرا بود؛ ابتدای مسیر پر فراز و نشیبی که بعد از ۷ سال، امروز او را در قامت یک عروسک‌ساز خلاق و دغدغه‌مند به جامعه فرهنگی هنری کشور معرفی کرده است. هموطن خونگرم خوزستانی دستمان را می‌گیرد و می‌برد به آن نقطه سرنوشت‌ساز و می‌گوید: «اولین سود حاصل از فروش آن عروسک‌های باحجاب نمدی، ۹۰ هزار تومان بود. در ادامه که این مبلغ به ۱۵۰ هزار تومان رسید، با آن یک چرخ خیاطی دستی خریدم چون قصد داشتم کارهای بزرگتری را شروع کنم.
از آن موقع، کار من شد سرک کشیدن به صفحات آموزش عروسک‌سازی داخلی و خارجی در فضای مجازی و از همین طریق، ساخت عروسک روسی را یاد گرفتم. اما اصلاً قصد نداشتم چنین عروسکی بسازم چون نه‌تنها با فرهنگ ما سنخیتی نداشت بلکه عروسک کاملی هم نبود و بچه‌ها با آن ارتباط برقرار نمی‌کردند. مثلاً دهان نداشت درحالی‌که بچه‌ها دوست دارند با عروسکشان حرف بزنند و در خیال خودشان از او جواب بگیرند. بر همین اساس، وقتی کاملاً به ساخت عروسک روسی اشراف پیدا کردم، شروع کردم به ایرانیزه کردن آن و کم‌کم این عروسک تبدیل شد به عروسک ایرانی اسلامی!»
عروسک «آلاء»
اما قرار بود این عروسک خاصِ تغییر ماهیت داده! را با چه اسمی صدا بزنند؟ خانم هنرمند لبخندبرلب در این باره می‌گوید: «۶ ماه برای اسم عروسک، تحقیق و جست‌وجو کردم. دنبال اسمی بودم که لطیف باشد، راحت تلفظ شود و در ذهن‌ها بماند. اما هرچه بیشتر گشتم، کمتر پیدا کردم. عاقبت به قرآن تفأل زدم. سوره «الرحمن» آمد و آیه «فبأی آلاء ربکما تکذبان». اینطور بود که اسم «آلاء» به معنی «نعمت‌ها» را برای عروسکم انتخاب کردم.»
مدل های متنوع عروسک «آلاء»
عروسک ایرانی اسلامی باید زیباترین باشد
قلاب ذهنم در بخشی از صحبت‌های زینب حیدری گیر افتاده؛ آنجا که از اسلامی کردن عروسک خارجی گفته بود. از چگونگی این کار که می‌پرسم، در جواب می‌گوید: «من قبلاً عروسک نمدی را با استفاده از روسری، چادر و لباس پوشیده، اسلامی کرده بودم و این ایده، برایم خام و تجربه‌نشده نبود. اما وقتی تصمیم گرفتم به صورت جدی وارد عرصه عروسک‌سازی شوم، می‌دانستم برای اینکه عروسک ایرانی اسلامی، حضوری قوی و تاثیرگذار در عرصه عروسک‌سازی داشته باشد، باید با تدارک وسیع‌تری وارد میدان شوم. شاید بپرسید: چطور؟ ببینید، یکی از نقاط ضعف کارهای هنری اسلامی این است که هنرمند دغدغه‌مند ما، به زیبایی بصری کارش و جنبه‌های فانتزی آن، چندان اهمیت نمی‌دهد درحالی‌که این موضوع برای بچه‌ها خیلی مهم است. بچه‌ها در هر سنی، چشمشان دنبال زیبایی است.
عروسک آلاء با لباس و تزیینات یلدایی
ما اگر پوشش و حجاب را زیبا به آنها ارائه دهیم، مطمئن باشید فطرت آنها جویای این پوشیدگی و نجابت و عفاف است. بنابراین می‌دانستم مهم‌ترین موضوع در عروسک، شکل و شمایل ظاهری و کیفیت آن است و اهمیت این موضوع در عروسک اسلامی، دوچندان می‌شود. درواقع، ساخت عروسک ایرانی اسلامی، مثل حرکت روی لبه پرتگاه است؛ یا نباید وارد این عرصه شوی یا اگر شروع کردی، باید تمام تلاشت را برای بالا بردن زیبایی و کیفیت به خرج بدهی چون اگر عروسک اسلامی، زیبایی و کیفیت کافی نداشته باشد، ممکن است باعث دلزدگی بچه‌ها در زمینه مسائل ملی و اسلامی شود.
*ذوق و شادی دختر خردسال از دریافت عروسک آلاء به همراه لوازم جانبی متنوع
بنابراین من از همان ابتدای ورود به عرصه ساخت عروسک، سعی کردم علاوه‌بر توجه به جنبه‌های ایرانی و اسلامی مثل طراحی لباس‌های پوشیده، لباس‌های محلی، طراحی روسری و چادر و...، بهای زیادی هم به جنبه‌های فانتزی عروسک و زیبایی ظاهری آن بدهم. یعنی از مدل‌های روز، طرح‌های جذاب، لباس‌های زیبا و تزیینات و لوازم جانبی چشم‌نواز در ساخت عروسک‌هایم استفاده کنم. البته اصرار داشتم تمام این لوازم جانبی را هم خودم بسازم. به‌این‌ترتیب، عروسک‌ها را با یک بسته کامل از لوازم جانبی زیبا شامل چند دست لباس رنگارنگ، چند جفت کفش، شانه، تل، کش و گیره مو، جوراب، زیورآلات و... به مشتریان ارائه می‌کنم.»
دختر شلخته من با کمک عروسک آلاء، منظم شد
در قاموس عروسک‌سازی قهرمان داستان ما اما همه چیز حتی فانتزی‌های زیبا و چشم‌نواز هم، در خدمت یک هدف آموزشی است؛ هرچند غیرمستقیم. او در این باره می‌گوید: «هر دختری از همان کودکی، حس مادری را در وجود خود دارد. من دوست داشتم به‌واسطه این عروسک‌ها، حس مادر بودن و حس قبول مسئولیت زندگی از همان کودکی در وجود دختربچه‌های ما نهادینه شود. فلسفه قرار دادن چند دست لباس مختلف، رگال و چوب لباسی برای لباس‌ها، و وجود یک عروسک نمدی نوزاد در کنار این عروسک‌ها، همه و همه با این نگاه بوده که به طور غیرمستقیم، حس مادری را در وجود دختران بارور کند و آنها را به سمت شغل مهم خانه‌داری سوق دهد. این خیلی برایم مهم بود که یک دختر علاوه‌براینکه می‌تواند به درجات بالای علمی و اجتماعی برسد، حس مادر بودن و خانه‌دار بودن هم در وجود او بارور شود.
رگال و چوب لباسی برای نظم دادن به لوازم جانبی عروسک آلاء
خب شاید این سئوال پیش بیاید که حالا واقعاً با اضافه کردن چند وسیله به بسته عروسک، بچه‌ها مسئولیت‌پذیری را یاد می‌گیرند؟ بازخوردهایی که ما از مادرها می‌گیریم، می‌گوید: بله. این اتفاق می‌افتد. من ارتباط مستمری با مادران دارم. یک بار یکی از مادران گفت: «دختر من خیلی شلخته است. از مدرسه که می‌آید، کیفش را یک طرف می‌اندازد و مانتو و مقنعه‌اش را طرف دیگر. بی‌نظمی‌اش واقعاً زحمت و خستگی مرا دوچندان کرده. عروسک شما می‌تواند به من کمک کند؟» در جواب به این مادر عزیز گفتم: به نظرم یک عروسک با لباس‌های مختلف و رگال و چوب لباسی برایش سفارش بدهید. اما به دخترتان نگویید ماجرا چیست. فقط بگویید: این عروسک توست، هر وقت باهاش بازی کردی، خودت وسایلش رو مرتب کن...
شاید برای خود آن مادر هم، شیوه موثری به نظر نمی‌رسید اما چند روز بعد با من تماس گرفت و گفت: «باورتان نمی‌شود اما دخترم بعد از ۲، ۳ بار بازی با عروسک آلاء، به‌کلی تغییر کرده! حالا برای همزادپنداری با این عروسک، هر وقت وسایل او را مرتب می‌کند و لباس‌هایش را با چوب لباسی در رگال قرار می‌دهد، لباس‌های خودش را هم مرتب می‌کند.»
عروسک آلاء برای نماز جماعت به مسجد می رود
عروسکی که صاحبش را به مسجد می‌برد
هنوز به قصه جذابِ باحجاب و نمازخوان شدن عروسک زیبای آلاء نرسیده‌ایم. بانوی دغدغه‌مند اندیمشکی، اشتیاقم را که می‌بیند، لبخندبرلب می‌گوید: «۶، ۷ ماه از شروع عرضه عروسک‌های آلاء در شخصیت‌های مختلف با لباس‌های پوشیده و لوازم جانبی متنوع می‌گذشته بود که در صفحه و کانال‌مان در فضای مجازی، از مشتریان نظرسنجی کردم که فکر می‌کنند چه چیزی لازم است به عروسک آلاء اضافه کنم؟ چیزی که به تربیت اسلامی بچه‌ها کمک کند و آموزش‌های دینی خانواده‌ها را برای بچه‌ها ملموس‌تر کند؟ با جمع‌آوری نظرات، به این نتیجه رسیدم که اضافه کردن چادرهای مختلف و بسته حجاب و نماز با تزیینات فانتزی به عروسک آلاء، می‌تواند باعث علاقه‌مندی بیشتر دختربچه‌ها به مقوله حجاب و نماز شود.
مدل های متنوع چادر مشکی برای عروسک آلاء
ما نمونه موفق این موضوع را در عروسک‌های باربی دیده بودیم. البته پشت ارائه آن عروسک خاص با انواع شخصیت‌ها و لوازم جانبی، کلی اتاق فکر قرار دارد. اما با این حال، با خودم فکر کردم ما هم می‌توانیم این موضوع را تجربه کنیم. اینطور بود که شروع به طراحی مدل‌های مختلف چادر مشکی و چادر نماز با تزیینات جذاب کردیم؛ از چادر مشکی ساده، قجری و دانشجویی تا مقنعه و چادر نماز به اضافه سجاده کیفی، سجاده مسافرتی و کوله‌پشتی.
*آلاء، مقنعه و چادر نماز سر می کند...
برای اینکه ماجرا جذابیت بیشتری برای بچه‌ها پیدا کند، نماهنگ‌های کوتاهی را هم برای آموزش سر کردن مقنعه و چادر نماز تولید و در کانال و صفحه‌مان منتشر کردیم. یا به شکل‌های مختلف سعی می‌کردیم برای الگو گرفتن بچه‌ها از عروسک آلاء، به والدین ایده بدهیم. مثلاً زیر عکس آلاء که مقنعه و چادر نماز سر کرده و سجاده کیفی‌اش را هم در دست داشت، می‌نوشتیم: «آلاء داره آماده میشه بره مسجد چون می‌دونه اگه نمازهاش رو به جماعت بخونه، خدا بیشتر دوستش داره.»
یا بعد از برگزاری همایش «سلام فرمانده» در ورزشگاه آزادی، عکس عروسک آلاء را در حالتی که سلام نظامی می‌داد، در کانال قرار دادیم و نوشتیم: «آلاء در همایش سلام فرمانده برای همه مردم ایران مخصوصاً بازماندگان حادثه متروپل آبادان دعا کرد و از امام زمان (عج) خواست حواسش به بچه‌ها باشه.» بدون شک، آموزش مفاهیم دینی به بچه‌ها با استفاده از ابزاری مثل اسباب بازی و عروسک، می‌تواند تاثیرگذاری بیشتری داشته باشد و ما هم بازخوردهای خوبی در این زمینه از والدین و بچه‌ها می‌گیریم.»
وقتی عروسک‌های آلاء، نماد استکبارستیزی می‌شوند
اما ویژگی‌هایی مثل داشتن ملزومات حجاب شامل روسری و انواع چادر مشکی و چادر نماز، و عرضه به شیوه عروسک‌های روز دنیا با مجموعه متنوعی از لوازم جانبی، تنها نقاط تمایز عروسک آلاء با سایر عروسک‌های موجود در بازار ایران نیست. زینب حیدری در یک مقطع برای هرچه به‌روز و اسلامی‌تر شدن عروسک‌هایش، برگ برنده دیگری رو کرد: «یکی از سخنرانان معروف کشور یک بار در صحبت‌هایش با موضوع یهودیت گفت: قوم یهود از همان کودکی، به بچه‌هایشان آموزش می‌دهند که یهود، قوم برتر است و در آینده جهان قرار است بر تمام جهان حکومت کند... این صحبت‌ها را که شنیدم، با خودم فکر کردم در مقابل، ما چقدر برای تربیت نسل آینده شیعه، کم گذاشته‌ایم.
خیلی ذهنم مشغول شد که چه کاری می‌توانم برای آگاهی‌بخشی به بچه‌هایی که آینده‌ساز کشورمان و جامعه شیعه هستند، انجام دهم. تا اینکه ایده‌ای در ذهنم جرقه زد. با خودم فکر کردم عروسک‌های آلاء می‌تواند وسیله آگاهی‌بخشی غیرمستقیم به بچه‌ها درباره ماهیت کشورهای استکباری باشد. اینطور بود که پرچم آمریکا و اسراییل را کف کفش عروسک‌ها طراحی کردم. اولین مجموعه از عروسک‌ها که با این کفش‌ها به بازار ارائه شد، خیلی‌ها از آن استقبال کردند؛ حتی افرادی که چندان هم میانه‌ای با حجاب نداشتند.
با تمام این استقبال‌ها از طرف والدین، راستش را بخواهید خیلی مطمئن نبودم بچه‌ها متوجه شده باشند وجود پرچم آمریکا و اسراییل در کف کفش عروسکشان به چه معنی است. اما وقتی دیدم بچه‌ها عروسک‌های آلاء را با خودشان به راهپیمایی‌ها و مساجد و محافل مذهبی می‌برند و طوری آن را در عکس‌ها می‌گیرند که کف کفش‌هایش مشخص باشد، متوجه شدم کاملاً پیام پشت این ایده را دریافت و با آن ارتباط برقرار کرده‌اند. به‌این‌ترتیب، عروسک آلاء به نماد استکبارستیزی بین بچه‌ها تبدیل شد. البته ناگفته نماند که همیشه از والدین می‌خواهم فارغ از فضای سیاسی، موضوع جنایت‌های دو دولت مستکبر آمریکا و اسراییل در حق کودکان مسلمان را برای بچه‌ها تبیین کنند؛ مواردی مثل تحریم شیرخشک نوزادان یمنی، کشتار دائمی کودکان فلسطینی، تحریم پانسمان کودکان پروانه‌ای ایران و... تا با این توضیحات، ماهیت استکباری و غیرانسانی آنها برای بچه‌ها ملموس شود.»
آلاء در آغوش دختران لبنانی
دختربچه‌های لبنانی و آذربایجانی هم مشتری عروسک‌های ما هستند
همین که عروسک‌های آلاء، شدند زبان بچه‌های مظلوم و رنج‌کشیده، آوازه شهرتشان تا آن طرف مرزهای ایران هم رفت و مهرشان به دل دخترک‌های همسایه افتاد. هنرمند عروسک‌ساز خوزستانی مکثی می‌کند و در این باره می‌گوید: «از وقتی عروسک آلاء، تصمیم گرفت نماد استکبارستیزی باشد، حسابی خواهان پیدا کرد حتی از کشورهای دیگر. خیلی‌ها دوست دارند آلاء را به‌عنوان سوغات از ایران به کشورهای دیگر ببرند. چند وقت قبل، یکی از هموطنان که راهی انگلیس بود، سفارش عروسک با همین کفش‌های منقش به پرچم آمریکا و اسراییل داد. گفتم: خدای نکرده در فرودگاه لندن برایتان مشکل ایجاد نشود... در جواب گفت: «با سلام و صلوات ردش می‌کنم ان‌شاءالله.» و ادامه داد: «من تعمداً دارم این عروسک را که نماد استکبارستیزی است، به‌عنوان سوغاتی به انگلیس می‌برم.»
عروسک هایی که به عنوان سوغات به انگلیس رفتند
جالب است بدانید پای عروسک‌های آلاء به کشورهای اطراف ازجمله عراق، آذربایجان و لبنان هم رسیده. طلاب لبنانی و آذربایجانی که در ایران تحصیل می‌کنند، بارها این عروسک‌ها را به‌عنوان هدیه و سوغات به کشورشان برده‌اند. برای مثال، یک زوج طلبه آذربایجانی که به‌عنوان مبلّغ در مدارس کشورشان فعالیت می‌کنند، یکی از این مشتریان هستند. وقتی درباره واکنش بچه‌های کشورشان نسبت به این عروسک‌ها پرسیدم، گفتند: «در مدارس آذربایجان، بچه‌ها از تمام ادیان در کنار هم درس می‌خوانند. وقتی عروسک باحجاب آلاء را که کف کفش‌هایشان هم پرچم آمریکا و اسراییل طراحی شده بود، سر کلاس بردیم، همه بچه‌ها از آن استقبال کردند و دوست داشتند آن عکس بگیرند؛ حتی بچه‌های مسیحی.»
عروسک «علا» وارد می‌شود...
تغییر و تنوع در عروسک آلاء، دیگر برای مشتریان، یک موضوع طبیعی است؛ تغییراتی که اغلب با رویکرد ارتقای کیفیت و زیبایی و تنوع صورت گرفته است. در یک مقطع اما آنها با یک تغییر غیرمنتظره روبه‌رو شدند و آن، ورود یک چهره جدید به دنیای عروسک آلاء بود. ماجرای این عضو جدید از زبان خالق عروسک آلاء، خواندنی‌تر است: «خانواده‌هایی که هم دختر و هم پسر داشتند، وقتی می‌خواستند عروسک آلاء را برای دخترشان سفارش دهند، با نگرانی خاصی می‌گفتند: «کاش برای پسرها هم کاری انجام دهید.» با اینکه خودم دوست ندارم پسر با عروسک دمخور باشد و ترجیح می‌دهم پسرها کارهای مردانه انجام دهند، اما به احترام این درخواست‌ها، با چند روانشناس کودک مشورت کردم. البته من به‌طور کلی قصد ایجاد هر تغییری در عروسک‌ها داشته باشم، حتی در انتخاب رنگ‌ها، نظر روانشناس کودک را جویا می‌شوم.
روانشاسان نظر متفاوتی داشتند و گفتند: «اتفاقاً خوب است به‌واسطه عروسک، حس حمایتگری، دوست داشتن و عشق در وجود پسرها بارور شود.» اینطور بود که برای ساخت عروسک پسر، قانع شدم اما از همان ابتدا با خودم شرط کردم با این عروسک، حس ایثار و حماسه و شهادت را در وجود پسران وطنم تقویت کنم.
عروسک «علا»
عروسک پسر را که ساختم، با توجه به ارادت ویژه قلبی که به امیرالمؤمنین (ع) دارم، اسم او را «علا» گذاشتم که هم‌خانواده «علی» است و با آلاء هم، هم‌آهنگ است. یک قصد دیگر هم داشتم؛ برایم بسیار مهم بود که بچه‌ها متوجه شوند عروسک «علا»، برادر عروسک آلاء است. متاسفانه عروسک پسری که همراه عروسک باربی عرضه شده بود، با عنوان دوست پسر او معرفی شد و در ادامه هم، از وجود آن برای عادی‌سازی مسائل غیراخلاقی استفاده شد. بر همین اساس، این موضوع برای من اهمیت زیادی داشت که بچه‌ها بدانند آلاء و علا، خواهر و برادر هستند.»
«علا»، پیغام شهید حججی را به من رساند!
«برای عروسک علا، چند شخصیت طراحی کردم؛ پسربچه بازیگوش، روحانی و رزمنده مدافع حرم. در این میان، ساخت عروسک علا در نقش روحانی، خبرساز شد و حاشیه‌هایی ایجاد کرد. تعدادی از طلبه‌های محترم از این حرکت من دلگیر شدند و معتقد بودند این یک نوع بی‌احترامی به جایگاه روحانیت است. اما من ابداً چنین قصدی نداشتم. چطور ممکن است وقتی هم پدرم طلبه است و هم خودم، بخواهم به روحانیت توهین و بی‌احترامی کنم؟! اتفاقاً قصد من این بود که بچه‌ها از کودکی با قشر طلبه آشنا شوند، با آنها تعامل داشته باشند و آنها را از خودشان بدانند.
عروسک علا در لباس مدافعان حرم و مدافعان امنیت
بعد از مدتی برای ادای احترام به رزمندگان و شهدای مدافع حرم، شخصیت رزمنده مدافع حرم را برای علا طراحی کردم. خوب است بدانید بعد از اغتشاشات اخیر، این شخصیت را به مدافع امنیت تغییر دادم. استقبال از علای مدافع حرم و مدافع امنیت، بسیار خوب بود. همین‌جا یک نکته را اضافه کنم. من به همراه عروسک‌های علا، یک هدیه هم برای آقا پسرها می‌فرستم. این هدیه، شناسنامه یکی از شهداست؛ مثل شهید حاج قاسم سلیمانی، شهید محسن حججی، شهید ابراهیم هادی و... بازخوردهای قشنگی هم از اجرای این ایده گرفتم.
یک خانم شمالی که همیشه عروسک‌های آلاء و علا را برای نوه‌هایش خریداری می‌کرد و اخیراً عروسک مدافع حرم را هم سفارش داده‌بود، یک روز تماس گرفت و گفت: «شبی که عروسک را سفارش دادم، شهید حججی را در خواب دیدم که یک دسته‌گل به من داد. من خیلی وقت بود برای مسئله‌ای به شهید حججی متوسل شده بودم. هرچه فکر کردم، معنی آن خواب را نفهمیدم. گذشت تا اینکه بسته سفارشی از طرف شما رسید. بسته را که باز کردم و شناسنامه شهید حججی را در کنار عروسک دیدم، شوکه شدم و شروع کردم های های گریه کردن. به نظر من این شناسنامه، یک نشانه است از طرف شهید که حتماً مشکلم حل می‌شود.»
بانوانی که با وضو و نوای قرآن، به عروسک‌های آلاء و علا جان می‌بخشند
فعالیتی که زینب حیدری ۷ سال قبل به‌عنوان یک حرکت ذوقی انفرادی شروع کرد، حالا تبدیل به یک کار جدی گروهی شده است و نام او را در فهرست بانوان کارآفرین کشور ثبت کرده است. او در این باره می‌گوید: «بعد از اینکه عروسک آلاء به مردم معرفی شد و تعداد سفارش‌ها بالا رفت، به فکر جذب همکار افتادم. همان ایام، گفت‌وگو با یکی از خانم‌های اطرافم، جرقه این ماجرا را زد. ایشان می‌گفت: «من دوست دارم شاغل باشم و درآمد داشته باشم اما کار کردن در فضاهای کاری بیرون را دوست ندارم.» این موضوع برای من هم دغدغه بود که اشتغال، خللی در انجام وظایف همسری و مادری همکارانم ایجاد نکند و آنها بتوانند عروسک‌سازی را در منزلشان انجام دهند. از آن خانم دعوت به همکاری کردم و با کمک خود او، تعدادمان بیشتر شد و تبدیل به یک جمع ۱۰ نفری شدیم. بعد از آموزش‌هایی که به ۹ خانم همکارم دادم، آنها کار را در خانه‌های خودشان شروع کردند و هرچه گذشت، در عروسک‌سازی به مهارت بیشتری رسیدند.»
قواعدی که خالق عروسک‌های ایرانی اسلامی آلاء و علا برای همکارانش وضع کرده هم در نوع خودش جالب‌توجه و شاید منحصربفرد است: «خیلی برایم مهم بود افرادی که می‌خواهند عروسک‌های بچه شیعه‌ها را بسازند، خودشان افراد معتقدی باشند. همکارانم را با این نگاه انتخاب کردم و از همان اول هم به آنها گفتم: هر روز قبل از شروع کار، باید وضو بگیرید و حتماً قبل از کار یا در حین ساخت عروسک‌ها باید قرآن گوش دهید. به اعتقاد من، در تار و پود این عروسک‌ها باید ذکر خدا گنجانده شود. من، تأثیر این کار را دارم در روحیه و شخصیت خودم می‌بینم و مطمئنم بچه‌هایی که با این عروسک‌ها بازی می‌کنند هم همین تأثیر را خواهند گرفت. بازخوردهایی که از والدین بچه‌ها می‌گیرم هم، این موضوع را تأیید می‌کند. مادری که خودش ۹ ماه با وضو و ذکر، جنینش را پرورانده و بعد از تولد هم با وضو به او شیر داده، خوشحال می‌شود وقتی متوجه می‌شود عروسک اسلامی ایرانی که برای فرزندش خریده هم، با وضو و ذکر درست شده است.»
مسئولان محترم! حواستان به رویاهای ما باشد
«به لطف خدا الان از تمام نقاط ایران حتی روستاهای دورافتاده‌ای که تا قبل از این اسمش را هم نشنیده بودیم، مشتری داریم اما برای اینکه کار ساخت عروسک آلاء و علا را که تا الان به‌عنوان یکی از شاخه‌های مشاغل خانگی بوده، به‌عنوان یک نشان (برند) رسمی ادامه و کیفیت آن را ارتقا دهیم و بتوانیم به بازارهای بین‌المللی راه پیدا کنیم، لازم است کار را گسترش دهیم و تولید را به تعداد (تیراژ) بالا برسانیم. اما این موضوع مستلزم راه‌اندازی کارگاه است که از عهده من خارج است و نیاز به حمایت دولت دارد.
به‌طور کلی، مشاغل هنری خانگی، امروز بیشتر از هر زمانی نیاز به حمایت دارد. با افزایش شدید قیمت مواد اولیه، دیگر صاحبان مشاغل خانگی قادر به ادامه کار نیستند چون با تعداد محدود تولیدات آنها، قیمت تمام‌شده محصولاتشان بالا می‌رود و دیگر تولید، سودی برایشان نخواهد ماند. به همین دلیل، بسیاری از مشاغل خانگی هنری، تعطیل شده است. اگر مسئولان از مشاغل هنری خانگی حمایت کنند، این مشاغل رونق می‌گیرند و از این طریق، به رفع مشکلات خرد اقتصادی خانواده‌ها هم کمک می‌شود.»
صحبت‌های کارآفرین خوش‌فکر خوزستانی به اینجا که می‌رسد، نفسی تازه می‌کند و می‌گوید: «من با ساخت عروسک آلاء، برگشته‌ام به خاطرات کودکی‌ام. درواقع، رویاهای کودکی‌ام را با این عروسک، زنده کرده‌ام و یک بار دیگر دارم کودکی‌ام را بازی می‌کنم. شاید به همین دلیل است که این عروسک به دل مخاطبان نشسته است. شاید باور نکنید اما هرکدام از عروسک‌ها که آماده ارسال می‌شود، قبل از گذاشتن آن در جعبه، اول می‌بوسمش. حتی بعد از ارسال، برای بعضی از عروسک‌ها اشک می‌ریزم چون احساس می‌کنم چشم‌هایشان هنوز خیره به من است...! می‌دانید، ما هنرمندان درواقع داریم رویاهایمان را به تصویر درمی‌آوریم. از مسئولان می‌خواهم حواسشان به رویاهای ما باشد.»
زینب حیدری مکثی می‌کند و ادامه می‌دهد: «همین‌جا لازم است از افرادی که به تحقق رویای کودکی من کمک کردند، تشکر کنم؛ از مادرم به دلیل تشویق‌ها و همراهی‌هایش و از همسرم به خاطر حمایت‌ها و هم‌فکری‌هایش. از دو پسر ۱۴ و ۹ ساله‌ام هم ممنونم که از همین حالا مستقل شده‌اند و با انجام کارهای خودشان، کمک‌حال من هستند.»
کاش عروسک آلاء هم میهمان جشن فرشته‌ها بود...
گفت‌وگو به نقطه پایان رسیده که خاطره جشن فرشته‌ها در حضور رهبر معظم انقلاب در ذهنم جرقه می‌زند. تا از آن برنامه زیبا و عروسک‌هایی که به دختران حاضر در مراسم هدیه داده شد، می‌پرسم، زینب حیدری که آرزو دارد روزی عروسک آلاء هم مهمان چنین مراسمی باشد، با لحن خاصی می‌گوید: «وقتی فیلم و عکس‌های جشن فرشته‌ها را دیدم، حسرت خوردم که چرا در چنین مراسم باشکوه و زیبایی، باید عروسک چینی به دختران ما هدیه داده شود؟ البته شاید عروسک‌ها در ایران ساخته شده باشند اما این مدل عروسک، مدل چینی است و ماهیت ماندگاری ندارد.
جشن فرشته‌ها که جشن بزرگ حجاب و نماز بود و کلی در رسانه‌های داخلی و خارجی سر و صدا کرد، بهترین موقعیت برای معرفی اعتقادات ما به‌واسطه ظرفیت‌های هنری داخلی بود. کاش در این مراسم ارزشمند، از عروسک ایرانی اسلامیِ هنر دست بانوان ایرانی استفاده می‌شد که در آن صورت، تأثیر تبلیغی بسیار عمیق‌تری در سطح بین‌المللی به جا می‌گذاشت.
*تاکید رهبر معظم انقلاب بر مقوله اسباب بازی ایرانی به ویژه عروسک
این یک واقعیت است که هیچ برنامه‌ای گل نمی‌کند مگر آنکه عنایتی به آن شده باشد؛ مثل سرود سلام فرمانده و همین جشن فرشته‌ها. همانطور که همه دیدیم، آوازه این جشن زیبا تا آن سوی مرزها رفت و خیلی ها در کشورهای اسلامی با حسرت، تصاویر این برنامه را بازنشر کردند. رهبر معظم انقلاب هم همیشه به مقوله اسباب بازی و عروسک ایرانی اسلامی تاکید داشته اند. بنابراین انتظار ما این بود که دست‌اندرکاران این مراسم هم مثل خود حضرت آقا، به‌روز می‌بودند و از عروسک ایرانی اسلامی به‌عنوان هدیه برای بچه‌ها استفاده می‌کردند.»
*برای آشنایی بیشتر با عروسک های آلاء و علا به کانال زیر مراجعه کنید:
https://eitaa.com/hayavahejab
منبع: فارس