حجت الاسلام ابوالفضل موسویان اظهار داشت: در شرایط بسیار سخت و اختناقی که بعد از شهادت امام حسین (ع) به وجود آمد، تنها راه بیان معارف الهی و بیدارگری مردم، «دعا» بود و لذا دعاهای امام سجاد (ع) پر از وضعیت نابسامان و مشکلاتی است که مردم آن روز با آن مواجه بودند.

وی افزود: وقتی فردی احساس می کند که راهی برای او نمانده که بخواهد از طرق عادی به نتیجه مطلوب برسد، دست به درگاه الهی بلند می کند و از او مدد می خواهد بنابراین دو راه برای این شیوه مطرح است یکی اینکه مطالب خود رادر قالب دعا مطرح می کنند که بتوانند مطالب را به گوش مردم برسانند  و وضعیت خود را ترسیم کنند. این وضعیت در دوره امام جواد (ع) هم پیش آمد؛ بعد از روی کارآمدن بنی عباس، وضعیت برای علوی ها بسیار سخت کردند و شرایط دشواری را درست کردند. امام جواد (ع) 15 سال ابتدای امامت خود را با حکومت مامون روبرو بودند و در آن دوره، مناظرات و گفتگوهای علمی زیادی برای حضرت ترتیب می داد. دو سال پایانی امامت امام جواد (ع) مصادف با حکومت معتصم شد. در این دوره قیام علوی ها در مدینه به وقوع پیوست و شرایط برای خاندان پیامبر بسیار سخت سخت شد. این شرایط سبب شد تا امام جواد (ع) مطالب خود را در قالب دعا بیان کنند که یکی ازاین ادعیه «دعای کشف ظلم» است که حضرت شرایط آن زمان را ترسیم می کنند.

وی محور اصلی این مناجات را «عدل و ظلم» دانست و گفت: امام جواد (ع) در این مناجات، آثار و پیامدهای ناگوار ظلم و ستم بر بندگان را بیان نموده و عنوان می کنند که حتی مسائل اعتقادی و مسائل مختلف جامعه از قبیل فقر و شر و زیان ها و فسادها نتیجه ظلمی است که اتفاق افتاده است. اینگونه نیست که ظلم صرفا حقی را از کسی ضایع کند بلکه موجب باطل شدن حق می شود.

وی گفت: امام جواد (ع) با دو جریان مواجه بودند؛ یک جریان غلات بود که نسبت به امامان معصوم(ع) غلو داشتند که در راس آنها ابوالخطاب بود و امام (ع) تعبیر «لعنت خدا بر ابوالخطاب» را به صراحت به کار بردند. از سوی دیگر، ظلمی بود که به مردم می شد و مشکلات عدیده ای که برای آنها به وجود می آورد که قیام علوی ها و «فخ» را به همراه داشت.

وی افزود: امام جواد (ع) در این شرایط به پیامدهای عدالت و ظلم توجه دادند؛ اگر عدالت در جامعه برقرار باشد، گرسنه ای باقی نمی ماند، اندوهگینی نخواهد ماند، آشوب ها به وجود نمی آید و فسادها از جامعه رخت بر می بندد. در واقع امام توجهی به دینداری و بی دینی می دهند و گرایش به دین و فرار از دین را به حاکمان توجه می دهند که اگر حاکم عدالت را پیش بگیرد، گرایش مردم به دین زیاد می شود و اگر عدالت برقرار باشد، اختلاف در جامعه نخواهد بود. دانش پیش می رود، پراکندگی ها جمع می شود و ایمان و گرایش به قرآن تقویت می شود.

وی تصریح کرد: امام (ع) در این مناجات به بیان نتایج وجود عدالت در جامعه و نتایج ظلم در جامعه می پردازد.

آقای موسویان با اشاره به فرازی از این مناجات که از خداوند می خواهد جامه های سرگردانی را بعد از آگاهی دادن به ستمگران بر تن آنها بپوشاند، گفت: اولین مرتبه در برخورد با ستمگران همان گونه که خداوند خطاب به موسی (ع) می دهد، سخن گفتن با نرمی و امید به هدایت آنهاست. امام جواد (ع) در این دعا در مرتبه اول می خواهند که آنها هدایت شده و دست از ستمگری بردارند. حضرت در این دعا درخواست سرگردان شدن ستمکاران را بعد از آگاهی یافتن می کند، به این معناکه یکی از مواردی که این حکومت نمی تواند جمع کند این است که دچار یکسری بحران ها و مشکلاتی می شوند که قادر به حل آنها نیستند و از سوی دیگر تلاش می کنند که انسان های شایسته را از میان برمی دارند. این سرگردانی در حل بحران ها، آنها را از پای در می آورد و به سقوط و نابودی می کشاند.

وی درباره این فراز از دعای امام (ع) که می فرماید: « خدایا! ایمان به خدا تقویت شود و قرآن در جامعه خوانده شود» گفت: امام جواد (ع) همانطور که در فرازهای قبلی عنوان کردند، نتیجه ظلم، فراگیرشدن فساد و خاموش شدن چراغ هدایت است اما اگر عدالت برقرار شود، ایمان تقویت شده و مردم به دین گرایش یافته و قرآن که کتاب هدایت است، خوانده می شود. درواقع، حضرت بیان می کنند که عدالت ایمان را تقویت می کند.

وی خاطرنشان کرد: صرف یکسری شعائر نمی توانیم مردم را معتقد به دین و مذهب کنیم. در حکومت های بنی امیه و بنی العباس ظواهر دین رعایت می شد حتی در دوره بنی العباس عمل به شعائر دین پررنگتر بود. اما حضرت می خواهند به این نکته توجه دهند که صرف شعائر دین سبب تقویت ایمان نمی شود بلکه حقیقت قرآن است که باعث تقویت گرایش به دین می شود و آن هم با برقراری عدالت در جامعه گسترش می یابد.

وی تصریح کرد: وقتی تعادل در جامعه وجود نداشته باشد، عده ای در ورطه افراط گری می افتند و غلات به وجود می آیند که ائمه (ع) را تا حد خدایی بالا می برند و عده ای به مخالفت با دین و مذهب به پا می خیزند لذا باید به همان اصل اساسی که امام در این دعا توجه دادند توجه کنیم و آن برقراری جامعه بر اساس عدل است.

منبع: شفقنا